Ç’është “fosfogedoni”, të cilit i trembet shkenca?

Toka kërcënohet nga “fosfogedoni”, paralajmërojnë shkencëtarët, duke shprehur frikën se keqpërdorimi i fosforit mund të rezultojë në mungesë të plehrave fosfate që do të prishin prodhimin global të ushqimit.

Përdorimi i tepërt i fosforit po varfëron furnizimet që janë thelbësore për prodhimin global të ushqimit, duke kontribuar kështu në krizën klimatike, raporton The Guardian.

Në të njëjtën kohë, procesi i shpëlarjes së plehrave fosfatike nga fushat së bashku me ujërat e zeza, të cilat më pas derdhen në lumenj, liqene dhe dete, rezulton në lulëzimin e gjerë të algave dhe krijimin e zonave të vdekura ujore që kërcënojnë rezervat e peshkut, kanë paralajmëruar shkencëtarët.

Përveç kësaj, përdorimi i tepërt i këtij elementi rrit çlirimin e metanit në të gjithë planetin, duke ndikuar njëkohësisht në rritjen e ngrohjes globale dhe krizën në rritje klimatike të shkaktuar nga emetimi i gazrave serrë.

Përdorni fosforin në një mënyrë më të mençur

“Kemi arritur në një pikë kritike. Ne mund të jemi në gjendje të kthehemi në mënyrat e vjetra, por tani duhet të vijmë në vete dhe të fillojmë të përdorim fosforin në një mënyrë shumë më të mençur. Nëse nuk e bëjmë këtë, do të përballemi me një katastrofë që e kemi quajtur ‘fosfogedon’”, tha profesori Phil Haygarth nga Universiteti Lancaster.

Fosfori u zbulua në vitin 1669 nga shkencëtari gjerman Hennig Brandt, i cili e izoloi atë nga urina. Është treguar e nevojshme për jetën. Kockat dhe dhëmbët përbëhen kryesisht nga minerali fosfat i kalciumit, një përbërës që rrjedh prej tij, dhe ky element është i pranishëm në ADN-në e njeriut dhe membranat qelizore.

“Thënë thjesht: nuk ka jetë në Tokë pa fosfor”, shpjegoi profesori Penny Johnes nga Universiteti i Bristolit.

Fosfori i ndihmon të mbjellat të rriten

Rëndësia globale e këtij elementi është në përdorimin e tij, sepse fosfori ndihmon rritjen e të korrave. Rreth 50 milion ton pleh fosfat shiten në botë çdo vit. Kjo sasi luan një rol kyç në ushqimin e tetë miliardë banorëve të planetit tonë.

Por depozita më të mëdha të fosforit gjenden vetëm në disa vende: Maroku dhe Sahara Perëndimore kanë sasitë më të mëdha, Kina është depozitimi i dytë më i madh dhe Algjeria është e treta.

Presioni në rritje mbi depozitat i ka bërë ekspertët të frikësohen se bota mund të përballet me një varfërim të rezervave të fosforit brenda pak vitesh, duke bërë që shumë vende të përpiqen ta marrin atë për të ushqyer popullsinë e tyre.

Parashikime të tilla shqetësojnë shumë analistë, të cilët kanë frikë se disa kartele së shpejti mund të kontrollojnë pjesën më të madhe të furnizimeve të botës, duke e lënë Perëndimin shumë të prekshëm ndaj rritjeve të çmimeve. Rezultati do të ishte i ngjashëm me krizën e naftës të viteve 1970.

Shpërdorim në përdorimin e fosfateve në fusha

Sipas analistëve, njerëzit janë të kotë kur përdorin fosfate në fusha. Larja e plehrave prej tyre, si dhe shkarkimi i ujërave të zeza të pasura me fosfor, rezultojnë në ndotjen e ujit në shkallë të gjerë dhe ndikojnë në lulëzimin e dëmshëm të algave.

Disa nga zonat më të mëdha të ujërave të ëmbla në botë janë gjithashtu të prekura nga ky problem, duke përfshirë Liqenin Baikal në Rusi, Liqenin Victoria në Afrikë dhe liqenin Erie të Amerikës së Veriut. Lulëzimi në Erie në vitet e fundit kanë rezultuar në ndotje totale të ujit të pijshëm.

Ashtu si në tokë, edhe fosfatet ndihmojnë në rritjen e bimëve ujore, por rritja e tyre mbyt lulëzimin e algave, kështu që në ato zona formohen zona të vdekura ujore. Dhe kriza të tilla çojnë në probleme shtesë mjedisore.

“Ndryshimi i klimës do të thotë se do të ketë edhe më shumë lulëzime algash për njësi të ndotjes me fosfat për shkak të kushteve më të ngrohta të motit,” tha Bryan Spears nga Qendra Midlothian për Ekologjinë dhe Hidrologjinë në Mbretërinë e Bashkuar.

“Problemi është se kur ajo algë vdes, ajo mund të shpërbëhet dhe të fillojë të prodhojë metan. Pra, një rritje e lulëzimit do të thotë që më shumë metan do të pompohet në atmosferë, dhe metani është 80 herë më i fuqishëm se dioksidi i karbonit kur bëhet fjalë për ngrohjen e atmosferës. Ky është një shkak për shqetësim të vërtetë”, paralajmëroi Spears. /tesheshi.com/