Mashtrimi dhe korrupsioni

Mr.Ali Hertica

Cila është ana e mirë e rrjedhës së vazhdueshme të lajmeve të këqija për mashtrimin dhe shkeljen e ligjit? Rrjedha e vazhdueshme,kjo është një shenjë e një politike të shëndetshme: dalja në dritë e çështjeve të mashtrimit është gjithmonë një lajm i mirë.

Mashtrimi dhe korrupsioni janë simptoma të një procesi të pakontrollueshëm të prishjes morale. “Ndërgjegjja e ka humbur autoritetin e saj të vetëkuptueshëm. Ka një prishje morale, nëse i përmbahet numrit të shkeljeve”, thotë sociologu Cas Wouters në Volkskrant të 5 dhjetorit. Vëzhguesi francez i trendit Alain Etchegoyen beson në librin e tij Le corrupteur et la corrompu (1997) se shoqëria kërcënohet seriozisht nga parregullsia. “Lufta kundër korrupsionit është me urgjencën më të madhe”, tha filozofi francez. Nevojitet një “vullnet politik” i rinovuar për të trajtuar në mënyrë efektive korrupsionin. Modeli që drejton aktualisht kritikën kulturore është se liria personale është bërë e padurueshme dhe se shteti duhet të rimarrë pushtetin. Qeveria po këshillohet gjithnjë e më shumë të shtrëngojë fijet. Kjo është një këshillë me qëllim të mirë, por krejtësisht jokonsistente. Nëse vërtet ndodh që ekziston një keqtrajtim i plotë moral, atëherë thirrja për rritjen e pushtetit shtetëror është si thirrja e qytetarit të paskrupullt në urdhër nga një qeveri e korruptuar.Montesquieu nuk mund t’i ankohej asnjë autoriteti, sepse qeveria ishte një entitet amorf i qytetarëve dhe autoriteteve. Pushteti nuk kishte fytyrë dhe nuk ishte i arritshëm, ligjet dhe rregulloret ishin të errëta dhe zbatimi i tyre ishte arbitrar. Me sa duket, drama që Cas Wouters e përshkruan në mënyrë kaq prekëse si “ndërgjegjja e ka humbur autoritetin e saj të vetëkuptueshëm”, kishte ndodhur tashmë në vitin 1700. Kur ishte epoka e artë morale e Wouters? Për Montesquieu, asnjë pushtet nuk quhet kurrë një autoritet i vetëkuptueshëm. Çdo pushtet duhet të emërohet, caktohet dhe legjitimohet vazhdimisht. Kjo vlen për pushtetin shtetëror si dhe për pushtetin e ndërgjegjes individuale.Shteti ka një funksion të rëndësishëm në kontrollin e veseve individuale të qytetarëve. Ndërgjegjja nuk ka pasur kurrë një autoritet të vetëkuptueshëm, kështu që respektimi i rregullave dhe ligjeve duhet të mbikëqyret. Epo, kështu është. Por nuk është aspak e lehtë t’i jepen qeverisë detyrat e kontrollit. Qeveria nuk mund të zëvendësojë plotësisht ndërgjegjen individuale. Dhe kush e kontrollon kontrolluesin? Nëse nuk ka fuqi më të lartë se vetë shteti, atëherë duhet të ketë një formë të vetëkontrollit në politikë. “Për të parandaluar keqpërdorimin e pushtetit, gjërat duhet të rregullohen në atë mënyrë që pushteti të frenohet me pushtet.” Përqendrimi i pushtetit inkurajon korrupsionin dhe arbitraritetin, thotë Montesquieu, sepse kur të gjitha vargjet bashkohen në njërën dorë, shpërdorimi i pushtetit nuk është për të korrigjuar. Prandaj ai mbron një ekuilibër midis legjislativit (parlamentit), ekzekutivit (policisë) dhe gjyqësorit (gjyqtarit). Ne e njohim këtë ekuilibër institucional të pushtetit si ‘trias politica’. “Të tre fuqitë duhet të moderojnë njëra-tjetrën. Për të arritur në një qeveri të moderuar, njeriu duhet (..) t’i japë frenat, si të thuash, njërit për të nënshtruar tjetrin.” Për të sunduar mirë, qeveria duhet të ndahet midis institucioneve të ndryshme që konkurrojnë me secilin. të tjera në të mbajtur një sy jashtë. Korrupsioni ekziston vetëm kur nuk mund të përdorësh më një pushtet për të frenuar tjetrin. Në një vizitë të re në Holandë, Montesquieu nuk do t’i frikësohej më kasetës Zilmeta që përmbante takëmet e gjyshes së tij. Kushtetuta jonë aktuale i afrohet shumë asaj që ai e shihte si idealin e largët në atë kohë. Holanda ka një qeveri të moderuar, liri të madhe politike dhe një shtyp të lirë kritik. Holanda nuk është absolutisht e korruptuar. Çështja ishte sigurisht jashtëzakonisht e dhimbshme, por rasti ka dëshmuar se pushteti që jep – nëpërmjet një hetimi parlamentar – është krejtësisht i aftë të kontrollojë dhe të moderojë ekzekutivin dhe gjyqësorin. Trias politica është vendosur fort këtu. Është shumë mirë e mundur të ‘mbash një sy të vazhdueshëm mbi gjërat, të vësh në dukje dobësitë dhe të mos dremitosh’. Pra, dalja në dritë e çështjeve të mashtrimit është gjithmonë një lajm i mirë. “Nuk është e pamundur të jesh nën një qeveri të lumtur pa e përjetuar atë”, shkruan Montesquieu. Kjo është pikërisht ajo që po ndodh tani. Të gjitha rastet e mashtrimit që tani vijnë në media merren seriozisht dhe trajtohen. E bukur. Mund t’i mungojë virtyti individual, por sistemi politik është mirë, funksionon.Kjo është shumë qetësuese, por nuk do të thotë se problemet me mashtrimin dhe krimin mund të zgjidhen duke rritur pushtetin shtetëror. Sistemi funksionon më mirë sa më pak i fuqishëm të jetë. Pushteti shtetëror nuk mund të zëvendësojë mungesën e vetëkontrollit të qytetarëve. Ne te kunderten. “Nënshtrimi ndaj pushtetit ka efektin e bërjes së të gjitha interesave individuale,” paralajmëron Montesquieu. Nëse dëshironi të parandaloni që ‘secili jeton për vete dhe kërkon rehatinë e tij’, nuk duhet t’i mbani njerëzit nën kontroll, por përkundrazi të rrisni lirinë. Kushdo që mendon se individët janë të paaftë për ta mbajtur këtë liri, duhet së pari të kujtojë se liria nuk është e njëjtë me anarkinë. “Liria është e drejta për të bërë gjithçka që ligjet lejojnë”, thotë Montesquieu, dhe “jo që dikush mund të bëjë si të dojë”. Por edhe më e rëndësishme është njohuria solide e shkëmbit se nuk ka alternativë. E vetmja rrugë për një shtet të qëndrueshëm është përmes individëve të lirë dhe të përgjegjshëm. Liria nuk është një e drejtë e fituar, por një detyrë e mundimshme, një fat i pashmangshëm. Konsiderojeni një punë të kalbur që duhet të stërviteni në shije të mirë, në sjellje të mirë, në kuptim, në qytetërim. ju duhet të shqyrtoni se çfarë dëshironi me jetën tuaj, ku duhet të shkojë me botën dhe duhet të jeni të gatshëm të merrni përgjegjësinë për këtë. Pushteti i nënshtruar shtetëror dhe rritja e vetë-shtrëngimit.